ด้วยเป้าหมายของหอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ คือ การพัฒนาองค์กรสู่ความยั่งยืน และการสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้รับบริการห้องสมุดได้นั้น สิ่งสำคัญที่สุดคือ มาตรฐานที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล นั่นเอง
นี่เป็นสาเหตุหนึ่ง ที่ทำให้หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ให้ความสนใจและเริ่มศึกษา “ระบบการจัดการสิ่งแวดล้อม ISO14001:2015” เพื่อนำมาใช้ในการบริหารจัดการห้องสมุด ในเชิงการจัดการสิ่งแวดล้อมอย่างจริงจัง หลังจากประสบความสำเร็จได้รับการรับรองมาตรฐานระบบบริหารจัดการคุณภาพ ISO9001:2015 แล้ว
ในส่วนของผู้เขียนเองหลังจากได้เข้ารับการอบรม “ระบบการจัดการสิ่งแวดล้อม ISO14001:2015” ยังมีคำถามอยู่ในใจว่า “ยากหรือไม่? เมื่อห้องสมุดต้องมาทำระบบ ISO 14001:2015” ผู้เขียนขอถอดเทปคำตอบ “คุณอนุตรีย์ ยอแสงรัตน์” วิทยากรจากบริษัท เอสจีเอส (ประเทศไทย) จำกัด มาบอกกล่าวให้ทุกท่านได้รับทราบกัน ส่วนหนึ่งเพื่อจุดประกายให้ห้องสมุดแห่งอื่นๆ ที่กำลังสนใจเรื่องการจัดการสิ่งแวดล้อมในห้องสมุด หรือ กำลังวางแผนที่จะพัฒนาห้องสมุดเพื่อเข้าสู่มาตรฐาน ISO 14001 เช่นกัน
ความยาก ง่ายของการจัดทำระบบ ISO14001:2015 ในห้องสมุด
จริงๆ ก่อนอื่น หากจะพูดถึงความยากง่ายของการจัดทำระบบ ISO14001:2015 ในห้องสมุด ต้องมาคิดก่อนว่ากิจกรรมต่างๆ ในห้องสมุดมันทำลายหรือส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมมากน้อยแค่ไหนก่อน เพราะด้วย ISO14001 เป็นเรื่องของการรักษ์โลก เพราะฉะนั้นจากตัวกิจกรรมของห้องสมุด บางกิจกรรมอาจจะไปเบียดเบียนทรัพยากรของโลก การเบียดเบียนหมายถึง การใช้ทรัพยากรมากเกินความจำเป็น มีการปลดปล่อยของเสีย เช่น ในรูปของขยะ หรือ น้ำเสีย
เมื่อห้องสมุดรู้แล้วว่า ห้องสมุดกำลังเบียดเบียนทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งที่ห้องสมุดแก้ไข คือ การพยายามทำระบบการจัดการสิ่งแวดล้อม เพื่อลดการเบียดเบียนทรัพยากรและลดผลกระทบสิ่งแวดล้อม ซึ่งเมื่อถามว่า ทุกกิจกรรมหรือไม่นั้น อาจจะไม่ทั้งหมด กิจกรรมในห้องสมุดไม่ได้ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมมากนักเมื่อเทียบกับหน่วยบริการเหมือนกัน เช่น โรงพยาบาล ความยากก็จะลดลง แต่จะบอกไม่ยากก็ไม่ได้ เพราะห้องสมุดเพิ่งเริ่มทำระบบ การเริ่มต้นมักจะมาพร้อมกับความยากในเรื่องการทำความเข้าใจระบบ ISO 14001
ในกรณีของหอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ถ้าจะเริ่มต้น จะมีข้อได้เปรียบที่ผ่านระบบ ISO 9001 มาแล้ว เพราะด้วยแนวคิด กระบวนการ มีอยู่แล้ว อีกทั้งยังใช้หลักการเดียวกัน คือ PDCA สำหรับสิ่งที่ต้องกลับไปทำเป็นอย่างแรก คือ การกลับไปทบทวนข้อกำหนดที่เหมือนกัน ได้แก่ ข้อ 4.1 4.2 และ ข้อ 6.1.1 ได้แก่ บริบทองค์กร ความเสี่ยง ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย รวมทั้งการทบทวนความต้องการและความคาดหวังของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเพื่อปรับมุมมองและเพิ่มเติมประเด็นสิ่งแวดล้อมเข้าไป อีกประเด็นที่สำคัญ คือ การประเมิน Environment Aspect เพื่อนำมาจัดทำกระบวนการ ทั้งการวางแผน การควบคุม และการป้องกัน เช่น การจัดการขยะ การจัดการสารเคมี การจัดการผู้รับเหมา หรือ อาจจะสอดแทรกในกระบวนการที่มีอยู่เดิม รวมไปถึงการป้องกันเหตุฉุกเฉิน ที่ต้องเพิ่มในประเด็นการจัดการของเสียเข้าไปด้วย ท้ายที่สุดแล้วเชื่อว่า เมื่อห้องสมุดได้ทบทวนข้อกำหนดต่างๆ และประเมิน Environment Aspect เสร็จเป็นที่เรียบร้อย จะรู้ว่าควรจะต้องทำอะไรบ้าง เพื่อการจัดการสิ่งแวดล้อมและการดำเนินงานตามข้อกำหนดของ ISO14001
หากกล่าวโดยสรุปแล้ว การจัดทำระบบการจัดการสิ่งแวดล้อมตามมาตรฐาน ISO14001:2015 ในห้องสมุด อาจจะไม่ใช่เรื่องยากอย่างที่คิด เพื่อมาช่วยกันดูแลสิ่งแวดล้อมและทร้พยากรธรรมชาติให้มากขึ้น เชื่อว่า ห้องสมุดหลายแห่งเริ่มหันมาให้ความสนใจเรื่องการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมมากขึ้น ที่เห็นได้ชัดเจน คือ เครือข่ายห้องสมุดสีเขียว ซึ่งหอสมุดฯ เป็นหนึ่งในเครือข่าย และมีห้องสมุดสาขา 3 แห่งที่ผ่านการประเมินตามมาตรฐานห้องสมุดสีเขียวของสมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ฯ
การเข้าสู่มาตรฐาน ISO14001:2015 จึงเป็นอีกก้าวสำคัญของหอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เพื่อการเป็นองค์กรแห่งความยั่งยืนในอนาคต