ใกล้ถึงเทศกาลบะจ่างแล้ว ผู้เขียนขอเล่าประวัติความเป็นมาของเทศกาลบะจ่างตามที่ได้อ่านจากหนังสือที่รวบรวมเทศกาลประเพณีจีน ของ Su Peiyin （苏 佩吟 ）ดังนี้ คือ

               ตามจันทรคติจีน วันขึ้น 5 ค่ำ เดือน 5 เป็นเทศกาลตวนอู่เจี๋ย (หรือเทศกาลบะจ่าง คำว่า “บะจ่าง” นั้นหมายถึงอาหารจีนชนิดหนึ่งซึ่งประกอบด้วยข้าวเหนียวใส่หมูกับถั่วหรือเม็ดบัว ผัดแล้วห่อด้วยใบไผ่มัดเป็นเหลี่ยม) หือเทศกาลวันแห่งกวี

              ตามตำนานเล่าขานกันว่า ตวนอู่เจี๋ยเป็นการระลึกและอาลัยถึงชวีหยวน （屈原）ที่เกิดขึ้นในสมัยโบราณนานกว่าสองพันปีมาแล้ว สมัยนั้นเกิดสงครามทั่วทุกแห่งในประเทศจีน เมืองฉู่มีข้าราชการขุนนางใหญ่ผู้หนึ่งมีนามว่า “ชวีหยวน”   ท่านเป็นกวีเอกผู้รักชาติและมีอุดมการณ์อันแรงกล้าทำเพื่อชาติและประชาชน และได้รับใช้เจ้าเมืองฉู่ ท่านมีความเห็นที่จะยึดมั่นสร้างสัมพันธไมตรีกับเมืองฉี ต่อต้านเมืองฉิน เพื่อหยุดยั้งการแผ่ขยายอำนาจของเมืองฉิน โดยพยายามทุกวิถีทางที่จะให้เมืองฉู่มีความมั่งคั่ง แต่เพราะว่าไปขัดผลประโยชน์ของขุนนางกังฉินทรยศขายชาติบางคน ทำให้ขุนนางเหล่านั้นแค้นเคืองมาก จึงเพ็ดทูลใส่ร้ายชวีหยวนต่อหน้าเจ้าเมือง ฉะนั้น ชวีหยวนจึงถูกเนรเทศออกจากเมืองถึง 2 ครั้ง จนกระทั่งมาถึงสมัยฉู่เซียงอ๋อง（楚襄王 ）ชวีหยวนก็ชรามากแล้ว อายุราว 60 ปีเศษ ท่านเห็นความอ่อนแอของฉู่เซียงอ๋อง ขุนนางผู้ใหญ่ก็ทรยศต่อชาติ ประชาชนมีความยากเข็ญ ลำบากมาก ประเทศกำลังจะล่มสลาย ท่านก็รู้สึกโศกเศร้าเสียใจมาก สุดท้ายท่านก็ได้โดดลงแม่น้ำมี่หลัวเจียงฆ่าตัวตาย ประชาชนเสียใจมากในการสูญเสียกวีผู้รักชาติ จึงได้ห่อบะจ่างไปที่แม่น้ำมี่หลัวเจียงเซ่นไหว้ชวีหยวน และได้พายเรือไปค้นหาศพของท่าน แต่ก็ไม่พบ ตั้งแต่นั้นมา เมื่อถึงวันขึ้น 5 ค่ำเดือน 5 ของทุกปี ประชาชนจะทำบะจ่างไปที่ริมแม่น้ำ เซ่นไหว้กวีเอกชวีหยวน เพื่อระลึกถึงคุณงามความดีของท่าน และได้พายเรือในแม่น้ำด้วย นานเข้า ๆ ก็กลายมาเป็นประเพณีการแข่งเรือมังกร

               ตวนอู่เจี๋ยนั้น ยังมีตำนานเล่าขานกันอีกมากมาย ตามประวัติศาสตร์ที่ผ่านมา ประเทศจีนและภูมิภาคเอเชียอาคเนย์ เมื่อถึงเทศกาล “ตวนอู๋เจี๋ย” ต่างก็ทำบะจ่างและแข่งเรือมังกรเพื่อระลึกถึงชวีหยวน  ประชาชนก็ยังมีการไหว้พระไหว้เจ้า เซ่นไหว้บรรพบุรุษ และก็ได้กลายเป็นวันสำคัญของเทศกาลชาวจีนเทศกาลหนึ่ง

               เนื่องด้วยในโลกนี้ ไม่มีกวีเอกท่านใดเสมอเหมือนท่านชวีหยวน แต่ประวัติศาสตร์ล่วงเลยมากว่าสองพันปีแล้ว ท่านยังได้รับการยกย่องนับถือและเซ่นไหว้ ฉะนั้น ต้นสมัยสงครามต่อต้านการรุกรานของญี่ปุ่นนั้น วงการวรรณกรรมก็ได้ลงมติกำหนดให้วันที่ท่าน “ชวีหยวน” สละชีพเพื่อชาติ คือ วันขึ้น 5 ค่ำ เดือน 5 เป็นวันซือเหยินเจี๋ย (วันแห่งกวี)

รายการอ้างอิง

苏 佩吟.  佳节年年 : 中国民俗传统节日.  [曼谷] ：八音出版社, 2001.