การจัดการสิทธิดิจิทัล (Digital Rights Management : DRM) คือ การควบคุมหรือจำกัดการใช้สื่อดิจิทัลบนอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เป็นการปกป้องคุ้มครองข้อมูลดิจิทัล (Protection of digital content) ให้ปลอดภัยจากการเข้าถึง (access control) หรือทำซ้ำ (copy control) โดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ ซึ่งกระบวนการดังกล่าวจำเป็นต้องพึ่งพาเทคโนโลยี เช่น ใส่ encryption ในไฟล์ข้อมูลที่ต้องการคุ้มครอง และอนุญาตให้ผู้ใช้เข้าถึงข้อมูลก็ต่อเมื่อระบบได้ตรวจสอบตัวตน (identity) ของผู้ใช้และตรวจสอบสิทธิในการเข้าถึงไฟล์นั้นเสียก่อน (authenticated) การคุ้มครองไฟล์ข้อมูลด้วยวิธีนี้ ค่อนข้างมีความปลอดภัย เนื่องจาก DRM จะติดอยู่กับไฟล์ดิจิทัล ไม่ว่าไฟล์ข้อมูลนั้นจะมีการถ่ายโอนไปที่ใด
ระบบจัดการสิทธิดิจิทัล คือ ระบบการจัดการสิทธิของผู้ใช้ข้อมูลที่อยู่ในรูปแบบดิจิทัล ออกแบบและสร้างขึ้นมาเพื่อป้องกันการคัดลอก หรือการทำสำเนาโดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ ควบคุมและจำกัดสิทธิของผู้ใช้ตามเงื่อนไขที่กำหนด หลักการทำงานของระบบ DRM ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ (1) การสร้างสื่อดิจิทัลที่มีการผนวกสิทธิเข้าไว้ด้วยกัน (2) การควบคุมการเผยแพร่สื่อดิจิทัล (3) การควบคุมการใช้งานสื่อดิจิทัลของผู้ใช้
ปัจจุบันสำนักหอสมุดมีการจัดการสิทธิดิจิทัลกับทรัพยากรสารสนเทศดิจิทัลที่แปลงรูปมาจากทรัพยากรสารสนเทศสิ่งพิมพ์ เช่น วิทยานิพนธ์ ผลงานวิชาการของคณาจารย์ และบุคลากรของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ หนังสือคำสอนมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เป็นต้น โดยเทคนิคที่ใช้มาจากฟังก์ชั่นของโปรแกรม Acrobat Professional คือ
- การใส่ลายน้ำ เพื่อป้องกันการปลอมแปลงหรือการคัดลอก โดยใส่ตราสัญลักษณ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และมีคำว่า “สำนักหอสมุด”
- การเพิ่มความปลอดภัยให้เอกสาร PDF ด้วยการกำหนด security เพื่อป้องกันการคัดลอก เนื้อหาของทรัพยากร (ใช้ป้องกันความปลอดภัยกับเอกสาร PDF ที่ได้มาด้วยการแปลงไฟล์จากโปรแกรม Microsoft word) และป้องกันการแก้ไขเปลี่ยนแปลงไฟล์ PDF
ด้วยเทคโนโลยี DRM ที่ใช้ในปัจจุบัน เห็นว่าน่าจะยังไม่เพียงพอต่อการจัดการสิทธิดิจิทัล เนื่องจากสำนักหอสมุดมีทรัพยากรสารสนเทศดิจิทัลเป็นจำนวนมากที่ไม่จำกัดสิทธิในการเข้าถึงข้อมูล ทำให้ ณ ปัจจุบันไม่ทราบว่าผู้เข้ามาใช้บริการเป็นใคร มีสถิติการดาวน์โหลดเข้าใช้งานกี่ครั้ง และ มีการนำดิจิทัลไฟล์ไปทำสำเนา แจกจ่าย หรือใช้เพื่อการพาณิชย์หรือไม่ ดังนั้นเพื่อป้องกันการละเมิดสิทธิอันเป็นสิทธิ์โดยชอบธรรมของเจ้าของลิขสิทธิ์ จึงควรมีการพัฒนาระบบจัดการสิทธิดิจิทัลเพื่อสร้างมาตรฐานระบบรักษาความปลอดภัยให้ทรัพยากรสารสนเทศดิจิทัลของสำนักหอสมุด ยกระดับการให้บริการ และสร้างความเชื่อมั่นให้เจ้าของผลงานต่อไป
อ้างอิง
https://sites.google.com/site/digitizedthailand/drm/principle
http://th.wikipedia.org/wiki/การจัดการสิทธิดิจิทัล
http://banna-tad.human.cmu.ac.th/index.php/bannatad/article/viewFile/16/29