Collaborative Management of Institutional Assets: The University of Hong Kong’s CRIS | การจัดการความรู้ภายใน หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

“Collaborative Management of Institutional Assets: The University of Hong Kong’s CRIS” เป็นหัวข้อที่น่าสนใจหัวข้อหนึ่งในการประชุมเครือข่ายห้องสมุดในกลุ่มเอเชียแปซิฟิกของ OCLC ครั้งที่ 6 (OCLC 6th Asia Pacific Regional Council 2014 Membership Conference) เมื่อวันที่ 13 ตุลาคม 2557 นำเสนอ โดย David Palmer ซึ่งเป็น Associate University Librarian for Digital Strategies & Technical Services and Principal Investigator for The HKU Scholars Hub ที่มหาวิทยาลัยฮ่องกง

มหาวิทยาลัยฮ่องกงได้สร้างระบบการจัดเก็บและรักษาผลงานวิจัยซึ่งเป็นทรัพย์สินทางปัญญาของมหาวิทยาลัยขึ้น ในการจัดสร้างระบบ Palmer ได้กล่าวถึง ทรัพยสินที่สำคัญและปัญหาต่าง ๆ ที่พบ พอสรุปได้ดังนี้

ชื่อเสียง (Reputation)
ชื่อเสียงของมหาวิทยาลัย เกิดจาก “ชื่อเสียงของนักวิชาการแต่ละคน” ซึ่งทางมหาวิทยาลัยเห็นคุณค่า จึงพยายามพัฒนาและเผยแพร่ชื่อเสียงของนักวิชาการเหล่านั้น และทำให้แน่ใจว่าข้อมูลที่ส่งออกไปสู่ภายนอกมีความถูกต้องแม่นยำ ในการเก็บรักษาชื่อเสียง นอกจากจัดเก็บตัวผลงานวิจัยแล้ว ยังต้องจัดเก็บข้อมูลอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น ผู้วิจัยและผู้ร่วมวิจัย สถาบันที่สนับสนุนงานวิจัย และแหล่งเงินทุนต่าง ๆ เป็นต้น

2. การระบุตัวตน (Identity) ปัญหาการระบุตัวตนของนักวิชาการหรือมหาวิทยาลัย มีปัญหา ดังนี้

2.1 ปัญหาชื่อมหาวิทยาลัย: ทุกมหาวิทยาลัยในฮ่องกงจะใช้ชื่อเหมือน ๆ กัน ทำให้ยากต่อการค้นหาข้อมูล เช่น

University of Hong Kong
Chinese University of Hong Kong
City University of Hong Kong
Polytechnic University of Hong Kong
Baptist University of Hong Kong
Hong Kong University of Science & Technology

2.2 ปัญหาชื่อคน: นอกจากปัญหาชื่อซ้ำกันแล้ว ยังพบปัญหาอื่น ๆ อีก ได้แก่
2.2.1 คนเดียวแต่มีหลายชื่อ เช่น

1. บัตรประชาชนของชาวฮ่องกง: มีชื่อภาษาอังกฤษ และชื่อภาษาจีน ซึ่งทั้ง
2 ชื่อนี้ ไม่มีความหมายหรือเสียงที่เกี่ยวข้องกัน เช่น

Wong, Danny Wai Ming Roman
黃偉明 Chinese (漢字 – hanzi)

2. ชื่อย่อในงานเขียนทางวิชาการ เช่น

Wong,WMD
Wong, WM
Wong, DW

3. ชื่อที่เขียนตามการออกเสียงของแต่ละประเทศ: ชื่อคนเดียวกัน แต่เมื่ออยู่ต่างประเทศกัน ก็จะขียนต่างกัน เพื่อให้คนท้องถิ่นในประเทศนั้น ๆ จำได้ง่าย และเข้าใจง่ายกว่า เช่น

Hanyu Pinyin (Mandarin) Huang Weiming
WadeGiles（Taiwan） Huang Wei-ming
Fokkien people inTaiwan Hwang, Wai-ming
Korean: Huang Wim Yeong

2.2.2 ชื่อเดียวแต่หมายถึงคนหลายคน ซึ่งเป็นปัญหาในทางตรงกันข้ามกับข้อด้านบน 1. ชื่อย่อทางวิชาการ: ชื่อย่อทางวิชาการชื่อหนึ่งอาจหมายถึงคนได้หลายคน เช่น Wong, DWM อาจเป็น Wong, Daniel Wai Ming หรือ Wong, David Wing Man ก็ได้
2. ตัวอักษรที่ใช้ในการเขียน: จากภาษาอังกฤษเขียนเป็นตัวอักษรจีน อาจเขียนได้หลายลักษณะ กล่าวคือ เขียนแบบตัวเต็ม หรือตัวย่อก็ได้ ถึงแม้ว่าจะเป็นชื่อของคน ๆ เดียวกันก็ตาม เช่น

Wong, Wai-ming
黃偉明 (traditional)
黄伟明 (simplified)
王偉明

และในทางกลับกัน จากตัวอักษรภาษาจีน พอเขียนกลับเป็นภาษาอังกฤษก็สามารถเขียนได้ หลายแบบเช่นกัน ตามแต่มาตรฐานของแต่ละที่ เช่น
黄偉明

Wong, Wai-ming (Hong Kong customary) แบบทั่วไปที่ใช้ในฮ่องกง
Huang, Weiming (Hanyu Pinyin) แบบที่ใช้ในภาษาจีนกลาง (พินอิน)
Huang, Wei-ming (Taiwan Wade-Giles)
Hwang, Wai-ming (Fokkien customary) แบบทั่วไปในภาษาฮกเกี้ยน

3. ผลกระทบที่เกิดขึ้น (Impact) ต้องตัดสินใจว่าจะเลือกใช้ตัววัดแบบไหน หรือใช้วิธีอะไรในการวัดผลกระทบของงานวิจัยนั้นๆ ซึ่งมีแหล่งข้อมูลหลายที่ที่สามารถนำมาใช้เพื่อ “วัด” ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากงานวิจัยนั้น ๆ

The HKU Scholars Hub มีประวัติ ดังนี้

ก่อตั้งขึ้นเมื่อ ค.ศ. 2005 มีลักษณะเป็น Institutional Repository (IR) เก็บรวบรวมผลงานวิจัยของมหาวิทยาลัย
ในปี ค.ศ. 2009 มหาวิทยาลัยได้จัดทำโครงการ “แลกเปลี่ยนความรู้” (HKU’s Knowledge Exchange : KE) ขึ้น มหาวิทยาลัยถือว่าโครงการนี้สำคัญมาก เป็นพันธกิจข้อที่สามของมหาวิทยาลัย นอกจากการวิจัย แลการสอน โครงการนี้เป็นการเชื่อมต่อเข้ากับสาธารณะเพื่อจะได้รับผลประโยชน์ร่วมกันทั้งในเชิงสังคม เชิงพาณิชย์ หรือเชิงวัฒนธรรม หน้าที่หลักที่สำคัญของโครงการ คือ ขยายขอบเขต The HKU Scholars Hub ให้กลายเป็นสื่อกลางสำคัญในการแลกเปลี่ยนความรู้
สิ่งที่สำนักหอสมุดต้องทำ คือ ขยายขอบเขต The HKU Scholars Hub ให้ใหญ่ขึ้นเพื่อเป็นสื่อกลางสำหรับการแลกเปลี่ยนความรู้ของมหาวิทยาลัยฮ่องกง และทำให้เห็นถึงศักยภาพของการวิจัยและความเชี่ยวชาญของมหาวิทยาลัย จึงได้พัฒนาจาก Institutional Repository (IR) มาเป็น Current Research Information System (CRIS)

ความแตกต่างระหว่าง IR และ CRIS

IR	CRIS
เก็บรวบรวมผลงานวิจัย (Fulltext publications) และรักษาผลงานวิจัย	เก็บรวบรวมข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัย (Research Objects) เช่น ผลงานวิจัย (Publications) ผู้วิจัย (Researchers) โครงการ (Projects) และสิ่งอำนวยความสะดวก (Facilities) เป็นต้น
เปิดให้เข้าถึงได้ (Open Access)	แสดงให้เห็นวิสัยทัศน์ของมหาวิทยาลัยที่มีต่อการวิจัยอย่างชัดเจน
	มีข้อมูลสนับสนุนการตัดสินใจ
	มีรายละเอียดแหล่งเงินทุนที่สนับสนุนการวิจัย
	มี Tech Transfer
	มีการให้สื่อของฮ่องกงเชิญผู้เชี่ยวชาญของมหาวิทยาลัยไปพูดเกี่ยวกับหัวข้อที่วิจัยเพื่อเป็นการประชาสัมพันธ์

สำนักหอสมุดของมหาวิทยาลัยฮ่องกง จะต้องพัฒนาให้ก้าวข้าม การอ้างอิงบรรณานุกรมแบบเก่าที่เมื่อกดเข้าไปในบรรณานุกรมแล้ว มีแต่สิ่งพิมพ์ (น่าจะหมายถึงบทความ) และกดเข้าไปอีกก็มีแต่สิ่งพิมพ์ (ตัวบทความ) ซึ่งในกระบวนการวิจัยและกระบวนการสอนนั้น มันมีมากกว่าบทความ ดังนั้น ห้องสมุดจะต้องบริหารจัดการงานวิจัยและการอ้างอิงให้มีการเชื่อมโยงไปยังข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัย (Research Objects) และลักษณะของการวิจัยในมหาวิทยาลัย โดยในปีนี้หน้าเว็บเพจของ The HKU Scholars Hub ได้รวบรวมข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัย (Research Objects) และลักษณะของการวิจัยในมหาวิทยาลัย ดังรายละเอียดต่อไปนี้

1. Researchers
ประวัติของนักวิจัยบนหน้าเว็บ (Researchers’ profile) จะเห็นข้อมูลต่อไปนี้

ชื่อของนักวิจัย (ที่มีทั้งภาษาอังกฤษ และตัวอักษรจีนอยู่) และนามปากกาที่ใช้ ด้านล่างตรง Cited as ก็จะมีนามปากกาอื่นปรากฏอยู่ด้วย
ตำแหน่งหน้าที่การงานของนักวิจัย
แผนกที่อยู่ หมายเลขโทรศัพท์และที่ทำงานของนักวิจัย
คณะที่ประจำ
ประวัติส่วนตัว สามารถดาวน์โหลดไปดูความน่าเชื่อถือได้
เรื่องที่สนใจเป็นพิเศษ
มีการเชื่อมไปอีกหน้าเพจหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับนักวิจัย (อาจเป็นบล็อกหรืองานเขียนของนักวิจัย)
มี Email Alert และ RSS Feed

กุญแจสำคัญคือ: มีการเชื่อมต่อไปยังเรื่องอื่น ๆ โดยการทำลิ้งค์ เช่น ตรงแผนกที่อยู่ / ที่ที่ทำงาน / คณะ / หัวข้อที่สนใจ เพื่ออำนวยความสะดวกให้คนที่เข้ามาดูสามารถลิ้งค์ต่อไปยังเรื่องหรือสิ่งที่เขาต้องการได้ทันทีภายในหน้าเดียวกัน

แต่จะมีนักวิจัยบางประเภท บางสาขาที่ใช้หน้าเว็บแสดงประวัติแบบนี้ไม่ได้ เช่น สาขาสถาปัตยกรรม ซึ่งควรจะปรับหน้าเว็บประวัติให้เป็นในลักษณะของ “รางวัลที่ได้รับ” หรือ “การแข่งขันที่ผ่านมา” เพื่อนำเสนอ background ของนักวิจัยได้ดีกว่า โดยระบุวันเดือนปี ที่ได้รับรางวัลนั้นมา ได้มาเพราะอะไร ได้ที่เท่าไร ได้มาจากงานอะไร ใครเป็นคนจัดการแข่งขันนี้ ประเภทของรางวัลที่ได้คืออะไร

บางประเภทก็จะไม่มีรางวัล แต่อาศัย “ผลงานการเป็นที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์” ที่น่าสนใจ อย่างในคณะครุศาสตร์ต้องมีสถานะของวิทยานิพนธ์แต่ละเล่มว่า ตอนนี้อาจารย์ท่านนี้กำลังให้คำปรึกษาวิทยานิพนธ์เรื่องไหนอยู่ ชื่อเรื่อง ขอบเขตที่ศึกษา นักศึกษาที่ทำวิทยานิพนธ์เรื่องนี้คือใคร ปีไหน ซึ่งการทำแบบนี้ เป็นผลดีกับนักศึกษาที่กำลังหาอาจารย์ที่ปรึกษา ทำให้ได้อาจารย์ที่ปรึกษาที่ตรงสาขาที่อยากทำ

2. Publications
ประกอบด้วยข้อมูล ดังต่อไปนี้:

งานวิจัยแต่ละเล่มจะมีไฟล์ให้ดาวน์โหลดและมีปุ่มให้ส่งอีเมลไปหาผู้เขียนวิจัยเรื่องนั้น ๆ ได้
สถิติที่ผลงานวิจัยถูกนำไปอ้างอิง (Citation) (อ้างอิงจาก Scopus ซึ่งเป็นฐานข้อมูลที่ใช้สากลในการอ้างอิงผลงานต่าง ๆ เป็นบทความทางวิชาการที่ดัง ๆ และน่าสนใจ http://www.scopus.com)
จำนวนครั้งที่มีการถูกอ้างอิงผ่านทางโซเชียลมีเดีย หรือสื่อออนไลน์อย่าง Twitter Facebook Mendeley CiteULike
การให้ความช่วยเหลือทางการเงินกับงานวิจัยโดยระบุองค์กรที่ ให้ความช่วยเหลือ หมายเลขของผู้ขอการช่วยเหลือ และรายละเอียดในการขอความช่วยเหลือ
Grants ให้รายชื่องานวิจัยที่ได้รับทุนสนับหนุน
ตรงส่วนท้ายเป็น Author Affilliations คือ ส่วนที่เกี่ยวข้องกับผู้เขียน ซึ่งนำมาจาก Scopus

3. Organizations ให้ข้อมูล ดังต่อไปนี้:

ข้อมูลทั่วไป และรายละเอียดต่าง ๆ ในคณะ เช่น ชื่อ หมายเลขโทรศัพท์ ที่อยู่ เว็บไซต์ คณบดี
ผลงานทางวิชาการของคณะนั้น ๆ โดยแบ่งตามประเภทของผลงาน เช่น บทความ หนังสือ บทหนึ่งในหนังสือ เอกสารการประชุม วารสารที่ใช้
เงินทุน แสดงรายชื่อผู้ขอรับเงินทุนสนับสนุนในการวิจัยล่าสุด โดยระบุชื่อผลงาน ผู้ขอเงินทุน จำนวนเงินที่ใช้ และปีที่ขอ (เรียงจากล่าสุดเป็นอันดับแรก)
Editorships บรรณาธิการสิ่งพิมพ์ต่าง ๆ เช่น วารสาร หรือการประชุม โดยระบุชื่อของผู้ที่เคยทำงานด้านบรรณาธิการ ระยะเวลาที่ทำ ตำแหน่งที่ทำ และชื่อของวารสารหรือการประชุมที่เคยทำ เพื่อสร้างความน่าเชื่อถือให้กับนักวิจัยในคณะนั้น ๆ และทำให้รู้ถึงขอบเขตที่นักวิจัยแต่ละท่านสนใจด้วย
ตารางแสดงจำนวนการถูกอ้างอิงของนักวิจัยในคณะ โดยอ้างอิงจากวารสารหรือการประชุมที่เกี่ยวข้องกับสายงานนั้น ๆ

Bibliometrics

วิธีการทำดัชนีวรรณกรรม (Bibliometrics) มี 3 ระดับ ได้แก่

1. Article Level : ระดับบทความ

ดูจำนวนครั้งที่ผลงานถูกอ้างอิงในวารสารจากฐานข้อมูลชื่อดังต่าง ๆ อาทิ Scopus WoS PubMed, etc.
Alt Metrics: ระบบการวัดการอ้างอิงออนไลน์ เช่น F 1000 Altmetrics.com เป็นต้น โดยดูจำนวนครั้งที่มีคนเข้ามาดู งานวิจัย จำนวนที่ดาวน์โหลดงานวิจัยนี้ไป หรือจำนวนบล็อกอื่น ๆ ที่มีการนำงานวิจัยนี้ไปอ้างถึง

2. Author Level : ระดับผู้แต่ง

ดูจำนวนครั้งที่ผลงานถูกอ้างอิงจาก Scopus AU-ID ResearcherID Google Scholar Citation
Alt Metrics: ระบบการวัดการอ้างอิงออนไลน์ที่เกี่ยวข้องกับผู้เขียน งานวิจัย ดูยอดดาวน์โหลด ยอดการเข้ามาดู

3. Journal Level : ระดับวารสาร

ดูค่า Impact Factor
SCImago Journal & Country Rank
ดูอันดับของนักวิจัยแต่ละคนเมื่อเทียบกับทั้งประเทศจากนิตยสาร หรือวารสารที่มีความน่าเชื่อถือ

สำหรับ Slide ที่ 32 และ 33 เป็นภาพจำลองการร่วมมือทางการวิจัย ยกตัวอย่าง ศาสตรจารย์ Bacon-Shone, John Hugh จะเป็นจุดที่อยู่ตรงกลาง และกระจายออกไปเชื่อมกับผู้ร่วมงานวิจัยของเขาซึ่งคนเหล่านี้เป็นไปได้ว่าจะมีการใช้ Keyword สำหรับการค้นหาที่เหมือนกันหรือใกล้เคียงกัน เช่น หัวข้อในบทความคล้ายกัน มี Keyword เหมือนกัน อยู่ในคณะเดียวกัน เป็นต้น เมื่อคลิกชื่อของผู้ร่วมงานวิจัยขึ้นมา อย่างในกรณีนี้ คลิกไปที่ Wong, Chit Ming ทางด้านซ้ายมือก็จะปรากฏข้อมูลโดยย่อของนักวิจัยคนนี้ขึ้นมา และมีข้อมูลเกี่ยวกับงานที่เคยทำร่วมกับศาสตรจารย์ Bacon-Shone, John Hugh วิธีการนี้มีประโยชน์มากสำหรับนักวิจัยหน้าใหม่ ในตอนแรกเราอาจจะไม่มีฐานข้อมูลว่า ถ้าอยากทำวิจัยเรื่องหนึ่ง จะหาผู้ร่วมงานได้จากไหน ซึ่งวิธีนี้จะช่วยให้นักวิจัยหน้าใหม่ได้รู้จัก เพื่อนร่วมงาน และเพื่อนร่วมงานของเพื่อนร่วมงานต่อกันไปเป็นทอดๆ หรือวิธีการเหล่านี้ก็ยังทำให้รู้จักนักวิจัยที่มีชื่อเสียงที่สุดในคณะ และทำให้เราได้รู้ว่า นักวิจัยคนที่มีความน่าเชื่อถือ หรือมีความสนใจเรื่องเดียวกัน และเก่งกาจนั้นอยู่ที่ไหน และเป็นใครได้อย่างรวดเร็วและง่ายดาย

การจัดการกับการระบุตัวตนของนักวิจัย (Identity Management) สามารถดำเนินการได้ดังนี้

1.) Individual Scholar:
นักวิจัยแต่ละคนสามารถจัดการเรื่องเหล่านี้ได้ด้วยตัวเอง โดยจัดการกับการอ้างอิงต่าง ๆ เช่น Google Scholar Citation/ImpactStory, Research Gate, etc. / Researcher ID & ORCID

2.) Library :
ส่วนทางหอสมุดก็สามารถทำได้โดยการ
– Scopus CleanUp
– Researcher ID
– ORCID
ซึ่งสามารถสร้างให้กับนักวิจัยได้ง่าย ๆ ตามตัวอย่าง

The HKU Scholars Hub (The Hub)- –
A Current Research Information System (CRIS)
โดยสรุป CRIS เป็นระบบที่พัฒนาร่วมกันระหว่าง The University of Hong Kong กับ CINECA ของอิตาลี โดยใช้โปรแกรม DSpace ซึ่งเป็น open source เริ่มต้นจากการรวบรวมข้อมูลจากแหล่งข้อมูลหลากหลายที่ ทั้งจาก HKU Sources ได้แก่ Registry Research Services Graduate School Public Affairs และTech Transfer รวมทั้งข้อมูลจากภายนอก เช่น Scopus WoS ResearchID SSRN ACM Digital Library และGoogle Scholar Citations เป็นต้น โดยมีบรรณารักษ์ทำหน้าที่รวบรวมข้อมูล เก็บรักษาและอัพเดทข้อมูลเหล่านั้น มีนักวิจัยและคณะต่าง ๆ ทำหน้าที่แก้ไขปรับปรุงข้อมูล การรวบรวมนี้เรียกว่า “คลังปัญญา” หรือ Collective Intelligence ซึ่งระบบนี้จะเพิ่มความสามารถในการค้นหาข้อมูล หรือเพิ่มจำนวนข้อมูลที่สามารถเข้าถึงได้มากขึ้น ตลอดจนเป็นระบบที่ช่วยในการบริหารจัดการเรื่อง ชื่อเสียง (Reputation) การระบุตัวตน (Identity) และผลกระทบที่เกิดขึ้น (Impact) ของมหาวิทยาลัยฮ่องกงได้เป็นอย่างดี

รายการอ้างอิง:
Palmer, David . (2014). Collaborative management of institutional assets: The University of Hong Kong’s CRIS . (Slide).