ในอดีตบุคคลผู้มีตำแหน่งทางราชการจะได้รับพระราชทานราชทินนามและบรรดาศักดิ์ เรียกโดยรวมว่าบุคคลที่มีบรรดาศักดิ์ เช่น เจ้าพระยายมราช เจ้าพระยาโกษาธิบดี และพระยาจุฬาราชมนตรี เป็นต้น ซึ่งภรรยาของบุคคลที่มีบรรดาศักดิ์สามารถใช้ราชทินนามของสามีเป็นนามของตนเองได้ เช่น ท่านผู้หญิงพระเสด็จสุเรนทราธิบดี คุณหญิงดำรงแพทยาคุณ นางธนรักษ์พิสิษฐ์ เป็นต้น โดยอ้างอิงจาก ”พระราชกฤษฎีกาให้ใช้คำนำนามสัตรี พระพุทธศักราช ๒๔๖๐” โดยสามารถสรุปเนื้อหาหลักได้ดังนี้
- คำนำนามสตรี “ท่านผู้หญิง” สามีมีบรรดาศักดิ์ชั้นเจ้าพระยาและได้รับพระราชทานเครื่องยศ หรือได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษขึ้นไป ให้ใช้คำว่า “ท่านผู้หญิง” เป็นคำนามประกอบกับราชทินนามของสามี
- คำนำนามสตรี “คุณหญิง” สามีมีบรรดาศักดิ์ชั้นพระยา หรือได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทุติยจุลจอมเกล้า ตติยจุลจอมเกล้า และจตุตถจุลจอมเกล้า แม้สามีมีบรรดาศักดิ์ต่ำกว่าชั้นพระยา ให้ใช้คำว่า “คุณหญิง” เป็นคำนามประกอบกับราชทินนามของสามี
- คำนำนามสตรี “นาง” สามีมีบรรดาศักดิ์ชั้นต่ำกว่าพระยาลงมา ให้ใช้คำว่า “นาง” เป็นคำนามประกอบกับราชทินนามของสามี
เนื่องด้วยทรัพยากรสารสนเทศบางส่วนของหอสมุดแห่งมธ. พบเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับภรรยาของบุคคลที่มีบรรดาศักดิ์ จึงจัดทำข้อตกลงการลงรายการหลักฐานชื่อภรรยาของบุคคลที่มีบรรดาศักดิ์ อ้างอิงตาม ”พระราชกฤษฎีกาให้ใช้คำนำนามสัตรี พระพุทธศักราช ๒๔๖๐” และกฎเกณฑ์การลงรายการ AACR2 ข้อ 22.28C. Nobility (Khunnang) โดยมีรายละเอียดดังนี้
ข้อ 22.28C2. ภรรยาของบุคคลที่มีบรรดาศักดิ์ จะลงรายการภายใต้ชื่อต้น ตามด้วยบรรดาศักดิ์ของสามีและตำแหน่งของภรรยา (ถ้ามี) เช่น คุณหญิง ท่านผู้หญิง เป็นต้น
ตัวอย่าง
ท่านผู้หญิงพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (เสงี่ยม มาลากุล)
ลงว่า เสงี่ยม พระเสด็จสุเรนทราธิบดี, ท่านผู้หญิง, 2414-2503.
See เสงี่ยม มาลากุล, ท่านผู้หญิง, 2414-2503.
ท่านผู้หญิงยมราช (ตลับ สุขุม)
ลงว่า ตลับ ยมราช, ท่านผู้หญิง, 2411-2474.
See ตลับ สุขุม, ท่านผู้หญิง, 2411-2474.
คุณหญิงเฉลา อรรถกรมมณุตตี (เฉลา ศรียาภัย)
ลงว่า เฉลา อรรถกรมมณุตตี, คุณหญิง, 2447-2539.
See เฉลา ศรียาภัย, คุณหญิง, 2447-2539.
คุณหญิงดำรงแพทยาคุณ (เพิ่ม พุทธิแพทย์)
ลงว่า เพิ่ม ดำรงแพทยาคุณ, คุณหญิง, 2437-2485.
See เพิ่ม พุทธิแพทย์, คุณหญิง, 2437-2485.
นางธนรักษ์พิสิษฐ์ (คุณแม่ล้วน ศังขวณิช)
ลงว่า ล้วน ธนรักษ์พิสิษฐ์, 2427-2506.
See ล้วน ศังขวณิช, 2427-2506.
นางวรกิจโภคาทร (จู วรกิจโภคาทร)
ลงว่า จู วรกิจโภคาทร, 2436-2511.
รายการอ้างอิง
Anglo-American cataloguing rules [CD]. (1998). 2nd ed. Ottawa: Canadian Library Association.
พระราชกฤษฎีกาให้ใช้คำนำหน้านามสัตรี. (2513). ใน กฎหมายและขนบธรรมเนียมเกี่ยวกับชื่อบุคคลและประเทศ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์กรมสรบรรณทหารเรือ.